زي كش يك ارز رمزپايه شده با بلاكچين چيست غيرمتمركز است كه مي خواهد ناشناس بودن كاربران و معاملات آن ها را فراهم كند.اين ارز ديجيتال در سال ۲۰۱۶ توسط زوكو ويلكاس كه برنامه نويس بود طراحي و راه اندازي شد كه ابتدا نام آن زيرو كوين بود، سپس اسم زيرو كش براي آن نام گذاري شد و در نهايت نام زي كش بر آن نهاده شد.
زي كش به عنوان يك ارز ديجيتال مشابه بيت كوين چيست است كه ZEC واحد اختصاري آن مي باشد و بر اساس چارچوب بيت كوين بنا شده است و همانند آن داراي كد منبع باز است، حتي براي ساخت آن از كد هاي بيت كوين استفاده شده است اما تفاوت عمده آن ها در سطح حريم خصوصي و قابليت استفاده است.در اصل زي كش فوركي از بيت كوين مي باشد كه تعداد واحد هاي آن، همانند بيت كوين ۲۱ ميليون مي باشد و نكته جالب ديگر مربوط به آن اين است كه براي آن هيچ عرضه اوليه اي انجام نشد و بودجه مورد نياز توسط سرمايه گذاران خصوصي بدست آمد.زي كش حريم خصوصي كاربر را با استفاده از اثبات دانش صفر (zk-SNARKS ) براي تاييد معاملات بدون فاش كردن اطلاعاتي كه مي تواند حريم خصوصي كاربر را به خطر بيندازد افزايش مي دهد.
درك بهتر زي كش
موفقيت بيت كوين زمينه ظهور صدها ارز رمزنگاري شده از جمله زي كش را فراهم كرد و همچنين تقاضا براي حفظ حريم خصوصي بيشتر شد زيرا كاربران ارز رمزنگاري فهميدند كه معاملات آن ها به راحتي در بلاكچين قابل پيگيري است.زي كش در اكتبر ۲۰۱۶ در پاسخ به تقاضاي كاربران اينترنت براي يك سيستم مالي باز با ويژگي هاي حريم خصوصي راه اندازي گرديد.بيت كوين يك پيشگام در سيستم مالي باز بود و در حقيقت زي كش در تلاش است تا همان ساختار بيت كوين را حفظ كند اما از ويژگي هاي اضافه شده داراي حريم خصوصي و قابليت استفاده است.
همچنين به دليل سهولت جايگزيني كالايي براي كالاي ديگر كه چه پول، طلا و … باشد يا يك ارز فيات مانند دلار آمريكا را شامل شود، قابل اغماض است زيرا مي توان آن را با هر چيز ديگري معامله كرد.از آن جا كه ابزارهاي قابل اغماض مستعد كلاهبرداري و سرقت هستند، طلا اصولا در خزانه هاي زيرزميني نگهداري مي شود و ارزهاي فيات به نظارت مداوم توسط خزانه داري و بانك هاي مركزي نياز دارد.
راه حل بيت كوين براي كلاهبرداري و سرقت اين بود كه تمام معاملات كاملاً شفاف و صد در صد قابل پيگيري باشد.متأسفانه استناد به حريم خصوصي بيت كوين نيز نقصي است كه درصدد رفع آن برآمده است و برخي از كاربران اصلي بيت كوين به اشتباه اعتقاد داشتند كه چون آدرس كيف پول مستعار نبود، استفاده از بيت كوين ناشناس بود.
با اين حال اقدامات قانوني عليه سايت هايي مانند جاده ابريشم ثابت كرد كه تنها اطلاعات كمي براي كشف هويت واقعي كيف پول بيت كوين لازم است.زي كش با استفاده از سيستم بيت كوين و رمزنگاري اطلاعات در مورد كاربران نوآوري كرد.اين بدان معناست كه حتي اگر تمام تراكنش هاي زي كش در يك بلاكچين ثبت شده باشد، تراكنش ها رمزگذاري شده اند و فقط كاربراني كه به آنها دسترسي پيدا كرده اند مي توانند مشاهده شوند.بيشتر ارزهاي ديجيتالي كه ناشناس هستند به كليدهاي خصوصي متكي مي باشند كه با حروف الفبا عددي ساخته شده اند.
همچنين به كاربران يك آدرس عمومي منحصر به فرد داده مي شود كه به عنوان هويت آنها عمل مي كند (مانند پروتكل اينترنت يا IP آدرس اختصاص يافته به كاربران شبكه رايانه).و البته آدرس عمومي براي دريافت وجوه از كاربر ديگر لازم است كه اين بدان معني است كه براي سهولت در انتقال، بايد آدرس ارسال كننده كاربر ديگر به فرستنده داده شود.كليد خصوصي كاربر به وي امكان دسترسي به وجوه خود را مي دهد و كليد به معاملات خاصي كه انجام مي دهند متصل است.با انجام معاملات كافي در طول زمان، مي توان آدرس عمومي آن ها را به اين معاملات پيوند داد كه شناسايي صاحب آدرس عمومي را براي افراد علاقه مند آسان مي كند.به علاوه اگر فروشنده كالايي بتواند معاملات قبلي خريدار را براساس آدرس عمومي خود (كه توسط خريدار به فروشنده داده شده است) رديابي كند، ممكن است فروشنده تمايل بيشتري براي رد پرداخت از سمت خريدار داشته باشد، به خصوص اگر سابقه خريد آن ها تفاوت در عقايد يا رفتار اخلاقي را نشان دهد.
همانطور كه در بالا گفتيم، زي كش از تكنولوژي اثبات دانش صفر به نام zk-SNARKs استفاده مي كند كه اين ابزار به دو كاربر اين امكان را مي دهد بدون اين كه طرفين آدرس پرداخت خود را به يكديگر نشان دهند، درگير معاملات شوند.اين ابزار همچنين باعث مي شود معاملات زي كش در بلاكچين آن با محو كردن آدرس پرداخت هر دو طرف و مبلغ مربوط به هر معامله قابل پيگيري نباشد.از آنجا كه آدرس هاي پرداخت ضبط شده در بلاكچين، آدرس واقعي كاربر نيستند، رديابي مسير وجوه داده شده به فرستنده يا گيرنده آن تقريباً غيرممكن است.اين باعث مي شود زي كش با بيت كوين و بلاك چين هاي ديگر كه مبلغ منتقل شده از آدرس پرداخت واقعي يك كاربر به آدرس كاربر ديگر را عمومي مي كند، متفاوت باشد.علاوه بر موارد فوق روند كار زي كش بدين صورت است كه تراكنش ها به وسيله همه اعضاي شبكه تاييد مي گردند، سپس ماينرها آن ها را در بلاك‌ها قرار مي دهند و با به هم پيوستن بلاك ها، بلاك چين مربوطه تشكيل مي شود.
همچنين لازم به ذكر است زمان بلاك اين ارز ديجيتال حدود ۲/۵ دقيقه است و پاداش آن ۱۲/۵ واحد زي كش مي باشد كه بعد از هر ۸۴۰۰۰۰ بلاك، پاداش آن نصف مي شود.در رابطه با كيف پول هم بايد بگوييم كه كيف پول رسمي و معتبر زي كش، فقط براي سيستم عامل ۶۴ بيتي لينوكس طراحي شده است.همچنين به وسيله آدرس هاي كيف پول در زي كش مي‌توان شفاف يا غير شفاف بودن تراكنش ها را شناسايي كرد، اگر آدرس با حرف t آغاز شود شفاف مي باشد و اگر با حرف z شروع شود، نشان دهنده مخفي بودن آن آدرس است.
ملاحضات خاص
اثبات دانش صفر سطح بالايي از قابليت لذت را فراهم مي كند زيرا يك طرف از يك معامله هويت طرف مقابل و سابقه پرداخت را ندارد.اين امر مانع از رد پرداخت كوين توسط طرف مقابل به دليل سو ظن (يا دانش) وي در مورد استفاده پول توسط منبع مجرمانه مي شود.مانند بسياري از ارزهاي رمزپايه بسيار ناشناس، زي كش به دليل بالقوه فراهم آوردن پناهگاهي امن براي معاملات غيرقانوني مورد انتقاد قرار مي گيرد.
با اين حال زي كش فقط توسط مجرمان اينترنتي كه در شبكه هاي تاريك معاملات غيرقانوني انجام مي دهند استفاده نمي شود.تعدادي از دلايل موجه وجود دارد كه باعث مي شود كاربر ارزهاي رمزپايه ناشناس مانند زي كش را انتخاب كند.به عنوان مثال مي توان گفت : فردي با بيماري مزمن كه مي خواهد قرص هاي خود را بصورت ناشناس بصورت آنلاين خريداري كند، شركتي كه مايل است از اسرار تجاري خود يا اطلاعات زنجيره تأمين در برابر رقبا محافظت كند، نهادي كه از خدمات حقوقي براي امور خصوصي مانند ورشكستگي استفاده مي كند و …در ماه مه سال ۲۰۲۰، ZEC در ليست ارزهاي رمزپايه رتبه بندي شده در CoinMarketCap در رتبه ۲۶ قرار گرفت و در تاريخ ۳۰ آوريل همان سال، ارزش كل بازارزي كش ۴۰۳ ميليون دلار برآورد مي شد.